Admirar a Chejov es fácil. Es lo que tiene entregarse al relato capaz de inmortalizarte como autor después de los 10 primeros minutos de lectura. Los escritores d relatos juegan a eso, a las primeras impresiones hechas gestos eternos. Como compatriota de Chejov, Maxim Ósipov parece haber aprendido, quizás heredado, quizás sublimado, esa virtud de lo breve como inmortal gesto. El frío ruso conserva las imágenes como nadie. Ideas e imágenes que quedan insertadas, más incluso que bajo el gélido permafrost siberiano; donde laten misterios, enigmas y formas de vida criogenizadas en espera de segundas oportunidades.
Aunque lo de Ósipov es menos ficción y más retrato. Mientras que Chejov conjugaba realismo con una melancólica fantasía, casi onírica, como de anhelos imposibles, Ósipov se encarga de aferrar los pies a tierra. Así no vuela la melancolía y se queda pegada al alma, donde siempre formará parte de lo mundano, de lo cotidiano, de la mirada del niño sin infancia o del abuelo cargado de guerras a sus espaldas…
Pero como todo el mundo etiqueta a Ósipov como una reencarnación de Chejov, no seré yo quien lo desmienta. La cuestión es que ambos consiguen el mismo efecto. Entre semblanzas de trazos rápidos queda siempre la sensación más capaz de erizar la piel.
Top 3 libros recomendados de Maxim Ósipov
Piedra, papel, tijera
El azar fija los encuentros y desencuentros. La casualidad se repite bajo la siniestra voluntad del ser humano, cargado de poder, por conseguir en última instancia que la suerte le sonría, que salga piedra para machacarlo todo y hacer de su legado conquista y gran historia. Lo que ocurre entre los demás es una sacudida de vidas a cada impacto, movidas hasta nuevas posiciones por obra y gracia de esas mismas casualidades devastadoras.
Los diez delicados relatos de este libro retratan a personas corrientes de la Rusia postsoviética –médicos, maestros de escuela, políticos locales, delincuentes comunes– cuyos caminos se cruzan, de forma natural aunque impredecible, en atmósferas grises pero dotadas de un singular encanto. Máxim Ósipov se sirve de su experiencia como cardiólogo en el modesto hospital donde pasa consulta para crear unas historias llenas de compasión, lirismo y engañosa sencillez que recorren el sutil camino que va de lo individual a lo colectivo.
Como en una comedia negra chejoviana −al fin y al cabo Chéjov también fue médico−, en estas páginas conviven la corrupción y la violencia cotidiana con el humor, la ternura y la promesa de redención. Ósipov puebla sus narraciones de personajes variopintos y gracias a una extraordinaria capacidad de observación nos hace partícipes de sus tragedias y frustraciones, pero también de momentos de sublime epifanía y belleza. Los cuentos que componen este volumen, escritos entre 2009 y 2017, lo han confirmado como uno de los más destacados autores de la literatura rusa contemporánea.
Kilómetro 101
De vuelta de todo a más de 100 kilómetros de la Plaza Roja. Ósipov marchó con su alter ego y todos sus personajes hasta Tarusa. Un pueblo lo suficientemente grande para encontrar escenarios y nuevos personajes con los que interactuar. Porque ya se sabe que, perdiéndose el gusto por las confesiones, son los médicos más que los curas quienes atesoran secretos físicos y del alma.
La ciudad de Tarusa se encuentra a 101 kilómetros de Moscú, lo suficientemente lejos de la capital para haberse convertido en el hogar de exprisioneros políticos y demás «indeseables» durante el periodo soviético. Situada entre la moderna capital urbana y las zonas rurales, Tarusa es el lugar ideal desde el que observar a una Rusia que, en palabras de Maxim Ósipov, ha cambiado mucho a lo largo de una década pero que durante dos siglos no ha cambiado en absoluto.
Con la característica audacia y sutileza que caracterizan al autor, los ensayos y relatos autobiográficos de este volumen exploran con una mirada crítica y por momentos cómica la complejidad de la Rusia moderna. El fraude, la presión política, la discriminación étnica, el conflicto generacional, la urgencia por emigrar y el temor a abandonar el hogar se entretejen en esta obra igual que forman parte de la vida cotidiana de la población rusa. Lleno de humor agridulce, ironía dramática y con una visión conmovedora del mundo, este libro muestra por qué Maxim Ósipov está considerado uno de los escritores rusos más importantes de la actualidad.
El grito del ave doméstica
Lo de Rusia y las revoluciones es un poco el desencanto de todo idealista. A cada revolución un poco peor. A cada nuevo lider una nueva guerra. De ahí una asunción del destino como un infausto devenir ya sea siglo XIX, XX o XXIII, si se llega…
«Nacimos en una guerra y moriremos en otra», dice serenamente uno de los personajes de estos cuentos. De Stalin a Putin, la vida transcurrió, preciosa a escala individual, terrible a escala colectiva. Así el viejo Aleksánder Ivánovich, nacido en un tren en 1941, acaba refugiado en un vagón litera en 2014, después que su ciudad haya sido destruida en un ensayo militar. Heredero de Chéjov, Maksim Ósipov narra la vida rusa en tiempos de Putin, un trozo de humanidad que creyó en la paz y ve de nuevo la guerra.
Su grito de ave doméstica logra preservar la sensibilidad de nuestro corazón. Ha dicho de él Svetlana Aleksiévich, Premio Nobel de Literatura 2015: «Cuando lees estos cuentos no dejas de pensar en lo difícil que resulta amar al ser humano. Es bello, repugnante y horroroso, pero para seguir siendo humano debes amarlo. Solo la gran literatura puede llevarte a eso.»
Shkrimtari që udhëton me trenin rus e që ndalon në çdo stacion gjuhe, kulture e personazhi, është Maxim Osipov. Rrëfimet e tij kanë kapërcyer prgaun e tregimeve krejt të zakonta, me to janë dashuruar qindra e mija lexues të kombësive të ndryshme, pa bujë e poh ai është ngjitur rrufeshëm në klasifikimet e kritikës bashkëkohore.
Ishte një kohë jo shumë e largët kur bënte mjekun kardiolog, por kjo lloj zeje qe e pamjaftueshme për talentin e dijet e Osipovit. Mënyra si i sheh njerëzit, ngjarjet dhe epokat tranzitore të Rusisë kanë vlejtur që të ndërtojë një galeri personazhesh që mbeten gjatë në kujtesë. Nuk është ai tip libri që shitet i gjithi brenda tre ditëve, por përhapja e tij i ngjan lumit që gufmon e ngop ugaret e thata.
Karakteristika të letërsisë së re ruse që dalin si filizë të rinj prej trungut të letërsisë së traditës ruse janë gjallesat që ngrenë lart, aq lart sa ta bëjnë të bukur rrefimin e Osipovit, saqë mjaft kritikë e kanë krahasuar me Çehovin.
A mund të tregohet një histori ruse pa Moskën? A mundet ndonjëherë? Me tërbim tregimtar djallëzor, Maksim Ossipov na udhëheq përmes Tarussa-s së bukur dhe deri në Rrethin Arktik. Ai tregon për epokën post-sovjetike të drejtuar nga kryeqyteti, temat e së cilës rrallë duken spektakolare. Ajo që është spektakolare është gjuha në të cilën janë shkruar, gjallëria e kësaj proze, gatishmëria e saj, ritmi i saj………..
Pa e lexuar librin me tregime KLITHMA E ZOGUT TË SHTËPISË të Maxim Osipov, e ke të pamundur të përfytyrosh një vend ku jetojnë pasardhës të personazheve të Çehovit.
Shkrimtari në profesion është mjek kardiolog, por, po ngre një erë të re në fushën e letërsisë botërore si tregimtar fuqishëm. Ngjashmëritë me Anton Çehovin, nuk janë vetëm në profesionin e mjekut, por mënyrën si e përdor ‘bisturinë’ e zejes tjetër, shkrimtarisë.
Prozat e tij të fuqishme janë pamje të shpirtit aventurier, dialogut thukës, fabulave që nisin si ngjarje të zakonta, por që përfundojnë me një kulm epik apo tragjik më së shumti.
Duke i lexuar një për një të gjitha këto tregime, jam ndeshur me një tragjizëm të thellë dhe elegant që përfshin situata, por mbi të gjitha personazhet në botën e tyre.
Kjo lloj shkrimtarie është pak a shumë një kirurgji e jetës, e botës së brendshme dhe e pasionit të spikatur të personazheve si Bela te ‘Njerëz të mirë’; Andrej Georgevic te ‘Fantazia’, jo Beti, por Elsa te ‘Në lumin Shpree’ – është një skaj i përsosmërisë së portretit të një personazhi me aq pak mjete shprehëse.
Ka edhe dy kulme, krejt të ndryshme: udhëtimi në ‘Moskë- Petrozavodsk’ që na njeh me botën ku jeton shkrimtari, copëza të prera ngatërruar të një figure të ‘shtrirë nga Lindja në Perëndim’- Rusia e sotme. Ndonjëherë të krijohet ideja se ngjarjet ndodhin këtu, në ndonjë copë rruge të Shqipërisë. I kemi të gjitha elementet e kësaj novele, përposh hekurudhës dhe trenave.
Dhe ‘Klithma e zogut të shtëpisë’, që, i vendosur në fillim të librit të turbullon me kthesat e rafinuara, të shpie jo larg, por brenda botës së njeriut. Provinca, spitali, gratë, shoferi, milicët, koloneli, babai, prona private, besimi –rënia ekonomike, frika, shpirti – zogjtë e egër e qiellorë – të gjitha sikur janë tinguj të klithmës së zogut të shtëpisë, ose më thjesht: meraku i përbotshëm i shkrimtarit të mirë, në këtë rast i Maxim Osipov për të shfaqur jetën jo në fotokopje, por sikur të ishte vetë ajo.
Një novelë e shkëlqyer që më mbeti në mendje është PËRJETËSIA. Për disa arsye:
Mënyra se si fillon kjo lloj narrative; shënimet e harruara në sirtarin e një mjeku, vendi më I padenjë për të arkivuar shpirtin dhe jetën e një njeriu të humbur.
Teatri si ndërtesë, fundi i tij tragjik dhe fati i personazheve që kapërcen edhe vetë fatin e tragjedive të mëdha, të cilat aktorët përpiqen t’i vënë në skenë.
Aleksandër Ivanoviç, i ngjashëm me bukinistin e Cvajgut, po aq ëndërrimtar dhe një lloj eremit i dashurisë për teatrin nuk më hiqet më nga mendja.
Duket sikur autori merret me gjera të vogla, të parëndësishme. Kjo përshtypje e parë të mbetet e papërfillshme përballë botës së fuqishme shprehëse, formës së një dialogu plot kthesa dhe kthime, +një lloj labirinti psikologjik; E pamundur të mos e shpiesh deri në fund një tregim a novelë që nis, sepse kërkon, hamëndëson, por kurrsesi nuk parashikon dot si është fundi.
Nëse ndonjë artist e ka merak fatin dhe lidhjen me të, të lexojë ‘Njeriu i epokës së Rilindjes’, duket sikur e shpërfill tragjizmin e fatit të tyre, por krejt e kundërta ndodh: autori novela është një therje e ndërgjegjësimit qytetar: vëmendja ndaj njeriut. Deformimi i natyrës njerëzore. Aventura e madhe e rusëve. Shpirti që digjet mbi hirin e lavdisë së humbur.
“Rusia, – (thotë një udhëtar në novelën ‘Moske- Petrozavodsk) – i ngjan një vemjeje. Udhëtojnë nëpër të vetëm nga lindja në perëndim dhe nga perëndimi në lindje, duke përjashtuar trupin e vemjes, të populluar mjaft dendur, në të mund të zhvendosesh nga veriu në jug dhe nga jugu në veri.”
Miranda Haxhia