Communiceren is een geschenk. Taal is het gereedschap. de franse schrijver Roland Barthes Hij dook in de diepten van de taal, op zoek naar de ultieme betekenis van het werkwoord, het zelfstandig naamwoord, het bijvoeglijk naamwoord... van alle soorten woorden en taaleenheden. Maar hij vestigde ook zijn panlinguïstische visie op de klank waaruit taal ontstaat (intonatie of volume) of op het teken waarmee we ook taal en dus communicatie maken.
Het gaat erom een verdrag te sluiten, maar dan met die informatieve geest die ons het gevoel geeft dat de kwestie van taal en communicatie ons allemaal aangaat, en dat kan ook niet anders. Laten we dat niet vergeten over het geschenk en het instrument waarmee dit bericht begon... Als je over het gereedschap beschikt en de waarde ervan kent, wordt communicatie dat geschenk dat tot wapen is gemaakt om te overtuigen, te overtuigen of als een echo over te brengen, overal waar emoties interpreteren wat werd met reden gezegd of geschreven als muziek.
Roland Barthes is dus een soort van filosoof metalinguïstisch dat ons naar een heel bijzondere wijsheid leidt waarin we etymologieën kunnen ontcijferen terwijl we een speciale gehechtheid ontdekken aan al die woorden die als uit goochelarij zijn binnengekomen. Want vóór het woord is er niets. En zodra het eerste gefluister ontwaakt, kunnen we de werkelijkheid rondom degene die naar ons luistert, opnieuw omzetten. Omdat onze woorden een subjectieve realiteit transformeren die in wezen de manier is waarop ons wordt verteld, in grotere mate dan wat wel of niet kan zijn.
Top 3 aanbevolen boeken van Roland Barthes
Het gefluister van taal: voorbij het woord en het schrift
De innerlijke stem markeert de stap naar de wil. De innerlijke fluistering, als een nauwelijks hoorbaar gerucht, bevindt zich tussen onze interesse in communiceren en ons vermogen om dat te doen. Alles wordt in dat gefluister geboren. Van degene die de schrijver bijwoont wanneer hij op het punt staat een nieuw hoofdstuk van zijn boek te beginnen tot degene die de ergste dictator maakt die lawaai, verwarring en zelfs angst naar buiten brengt.
Het gefluister duidt op een grensgeluid, een onmogelijk geluid, het geluid van wat, omdat het perfect werkt, geen geluid voortbrengt; Fluisteren is het laten horen van de verdamping van lawaai: het zwakke, verwarrende en trillende worden opgevat als tekenen van geluidsonderdrukking. En wat de tong betreft: kan die fluisteren? Als woord lijkt het nog steeds veroordeeld tot wartaal; zoals het schrift, de stilte en het onderscheid tussen tekens: het geeft in ieder geval altijd te veel betekenis aan de taal om het plezier te bereiken dat typerend zou zijn voor het onderwerp ervan. Maar het onmogelijke is niet ondenkbaar: het gefluister van de taal vormt een utopie.
Wat voor utopie? Die van een muziek van betekenis. De taal, fluisterend, toevertrouwd aan de betekenaar in een ongekende beweging, onbekend door onze rationele verhandelingen, zou om die reden een horizon van betekenis niet verlaten: betekenis, onverdeeld, ondoordringbaar, onnoembaar, zou echter in de verte worden geplaatst, zoals een luchtspiegeling ... het verdwijnpunt van plezier. Het is de sensatie van betekenis die ik in twijfel trek als ik luister naar het gefluister van taal, van die taal die voor mij de moderne mens is, mijn Natuur.
Het voor de hand liggende en het stompe: afbeeldingen, gebaren en stemmen
Het subjectieve begrip van taal vormt een heel universum van interpretaties, misverstanden en andere driften die aan de afzender van een bericht ontsnappen. Vreemd genoeg en paradoxaal genoeg is deze beperking ook een rijkdom van de taal die moet worden behandeld, volgens de auteur, vanuit het oogpunt van onze eigen omstandigheden of, laten we zeggen, endemisch voor die lezing tussen de regels waarover men kan debatteren tot het punt van absurditeit wanneer de afsluiting of de stompe betekenis interfereert.
Bij elke poging tot uitdrukking kunnen we drie niveaus onderscheiden: het niveau van communicatie, dat van betekenis, dat altijd op een symbolisch niveau blijft, op het niveau van tekens, en het niveau dat Roland Barthes betekenis noemt.
Maar in symbolische zin, degene die op het niveau van tekens blijft, zijn twee enigszins tegenstrijdige facetten te onderscheiden: de eerste is opzettelijk (het is niet meer of minder dan wat de auteur wilde zeggen), alsof het uit een lexicon is gehaald overzicht van symbolen; het is een duidelijke en duidelijke betekenis die geen enkele vorm van exegese nodig heeft, het is wat zich voor de ogen bevindt, de voor de hand liggende betekenis.
Maar er is nog een andere betekenis, de toegevoegde, die een soort aanvulling wordt die het intellect niet kan verwerken, koppig, ongrijpbaar, koppig, glibberig. Barthes stelt voor om het de stompe zin te noemen.
Variaties op schrijven
Eigenlijk de titel van een artikel dat Roland Barthes in 1973 schreef, Variaties op schrijven, wordt gepresenteerd als een compilatie van teksten van de auteur die het fenomeen in kwestie vanuit alle perspectieven bestrijken: onderwerpen als grammatica en taalkunde natuurlijk, maar ook auteurs als Benveniste, Jakobson of Laporte structureren een theoretisch mozaïek waarin ook ruimte voor notities over Barthes' eigen reflecties over de kwestie of zelfs voor opmerkingen die zo ongebruikelijk zijn als die gewijd aan het Hachette-woordenboek.
Vanuit zijn perspectief als semioloog beschouwt Barthes schrijven niet als een procedure die we gebruiken om gearticuleerde taal, die altijd voortvluchtig van aard is, te immobiliseren en te fixeren. Integendeel: voor hem overstijgt het schrijven aanzienlijk, en om zo te zeggen wettelijk gezien, niet alleen de mondelinge taal, maar ook de taal zelf, als we die, zoals de meeste taalkundigen willen, insluiten in een zuivere communicatiefunctie. De reflectie die van hieruit tot stand komt is, zoals altijd in het geval van Barthes, even gedurfd als grensoverschrijdend, omdat het uiteindelijk zijn eigen teksten verandert in een creatieve daad die ver buiten de wetenschappelijke analyse ligt.
