Uruguaiko literaturak gutxik bezala egiten du konpromisoa. Bertatik Benedetti bereraino butazzoni igarotzen Galeano u Onetti nobelagintzaren, saiakeraren eta are poetikoaren arteko narrazio-topaketa batean diharduten egileak aurkitzen ditugu, lurraldearen nozio horrekin lotzen dituena, historikotik hasi eta existentzialerako istorio guztien euskarri gisa.
Horrela ulertzen da Butazzonirena bezalako bibliografia batek esanahi historikoz betetako agertokietan murgiltzen gaituela, bereziki ikusgarria izan den Latinoamerikako espazio ezberdinen garapen historikoa mugitzen duten pertsonaiak ardatz dituen ardatz humanistiko horretatik. mendetik amildegi ideologiko, politiko eta sozial jakinetara.
Bakarrik autoktonoekiko borondate ageriko horretan askoz ere zabalagoa den paisaia baten mikrokosmos perfektuak osatzen amaitzen duela. Ez dago pertsonaiak espazio ezagunetan kokatzea baino errealitatearen eta fikzioaren arteko erdibidean, eleberriaren eta hausnarketaren artean, historiaren ardatzarekin erregistratutako gertakari soilak baino neurri handiagoan gainditzen duen ikuspegi antropologiko paregabea agerian jartzeko. Idazleek eta beren zeregina istorioa berridaztea xehetasunetik gertakarien ulermen osoa arte.
Fernando Butazzoniren 3 eleberri gomendagarrienak
Kondorren errautsak
Askotan, genero beltza errealitate egoskorrez gainditzen da. Edozein argumenturen hipotesi gaiztoenek gizakia dena gainditu ezin dutela frogatzean burugogor dagoen errealitate batek ez du hain zuzen gure ingurunean gainditutako ontasun epikorik eramaten.
Butazzonik errealitatetik fikziorako alderantzizko bidea eskaintzen digu. Batzuetan salbazioa dena fikzioa dela suposatzea besterik ez baitaiteke. Bizirik egindako trama baten osagai subjektiboan edo bizitzan egindako trama baten barruan dago bekatu literarioetarako beharrezkoa den barkamena.
Nobelak Aurora Sánchezen bizitza kontatzen du, 1974an zeharkatu zuen emakume uruguaitarra. Andeetako mendiak, bost hilabeteko haurdun, de armadatik ihes egiteko Pinochet. Bere abentura pertsonala bezalako herrialdeetako errepresioaren estazio ezberdinetatik igarotzeko aitzakia da Chile, Argentinan y Uruguay urtean zehar Condor Plana. Lanaren izenburuak metaforikoki aipatzen ditu Condor Planak Latinoamerikako belaunaldi berrientzat izan dituen ondorioak, gizarte guztiz demokratikoetan oraindik ere dauden ondorioak.
Inoiz ahaztuko ez direnak
Nazismoaren ostean gaizkileen ihesak ezkutaleku bat aurkitu zuen Hego Amerikan. Nazioarteko legeek eta itunek ustekabeko eta nahi gabeko babesa bilatzen zuten Hitlerren era guztietako sekulakoak ezkutatzen zituzten identitateetarako. Justizia ofizialik ezean, edozein preziotan mendekua bilatzen dutenen bide natural horri jarraitu zion begiak...
1965ean, Israelgo komando talde bat klandestinoki infiltratu zen Uruguain Herberts Cukurs nazien gerra-kriminal ohia exekutatzeko misioarekin. Hain basati egin zuten, non mundua dardar egin zuen. Nor ziren hiltzaileak? Zein ziren bertako konplizeen izenak? Zergatik jotzen dute askok biktima heroitzat eta ez gaizkile errukigabetzat?
Fernando Butazzonik dudarik gabe idazten du. Hor daude komando horien izenak eta abizenak, haien istorioak, haien bizitzak eta haien heriotzak. Montevideoko bere kolaboratzaileen nortasuna ere agerian geratzen da, eta gaur egun herrialde askotan oraindik eztabaidagarria den zalantza izugarriari erantzuna ematen zaio: posible al da Mossadeko komandoek okerreko gizona hil izana?
amerikar istorio bat
1970eko abuztuko arratsalde tamalgarri batean, Uruguain dena lehertzear dagoela dirudi. Munduko buruzagiek itxaropentsu jarraitzen dute. Historia amildegiaren ertzean dago idatzita. Tupamaro gerrillariak Montevideoko "herri espetxe batean" bahituta dagoen Dan Mitrione exekutatzeko prestatzen ari dira. CIAko espioia izatea leporatzen diote. Bitartean, Randall Lassiter izeneko agente estatubatuar bat hiriko itzaletara begiratzen da bere patua ehiztariarena edo harrapakina izango den jakiteko. Pacheco presidentea, jazarpena eta maitatua, dilema moralen eta estrategia politikoen artean urratuta dago. Demokrazia hondatzen da.
Arratsaldeko ordu grisek beren emaitza tragikorantz aurrera egiten dute. Eduardo González, familia-gizon ona eta simulazioaren eta sekretuaren artean maisua dena, azken momentuan gertaeren bilakaera aldatzeko maniobra etsi bat saiatzen da. Inork ez daki oraindik, baina Latinoamerika osoan lidergo hamarkada bat hastear dago.
Fernando Butazzonik negu ikaragarri hartan mundua hunkitu zuten gertakarien errepasoa egitea proposatzen du, eta horretarako nobela bertikanoa eraikitzen du hasieratik amaierara. Amerikako historia batek, prosa fin eta zehatzarekin, arnasarik gabe utziko duen narrazio-bidai batera gonbidatzen du irakurlea. Ezinbesteko liburua, estatus klasikoa duena.
